Numizmatyka (z gr. νομισματική) – nauka pomocnicza historii, zajmująca się badaniem monet, banknotów i innych znaków pieniężnych pod względem historycznym, estetycznym, a także technicznym. W ostatnich latach coraz częściej za dział numizmatyki uważana jest polityka monetarna (zwalczanie przestępczości monetarnej, polityka emisyjna, obieg pieniądza, jako wyraz świadomych działań emitenta). Słowo „numizmatyka” pochodzi od greckiego nomisma. Numizmatyka ma swoje początki w XIV wieku, rozwinęła się w okresie renesansu.

Największe w Polsce zbiory monet i medali znajdują się w muzeach narodowych w Warszawie i w Krakowie.

Główne zadania numizmatyki:

• kolekcjonowanie i klasyfikowanie monet;
• datowanie monet: bezwzględne; analiza znaków menniczych; połączona analiza ikonograficzna, metrologiczna i epigraficzna;
• ustalanie kręgu użytkowników danych monet;
• określanie dodatkowych funkcji monet;
• wyjaśnianie i interpretacja faktów i procesów dziejowych.

Podział chronologiczny numizmatyki:

• grecka;
• celtycka;
• rzymska;
• bizantyjska;
• Dalekiego Wschodu (m.in. Indie, Chiny, Japonia);
• średniowieczna (w tym arabska i perska);
• nowożytna.