100. rocznica Konstytucji marcowej

Na awersie monety o nominale 10 zł - 100. rocznica Konstytucji marcowej znajduje się wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej na tle faksymile preambuły Konstytucji (z egzemplarza ofiarowanego przez posłów Marszałkowi Sejmu Wojciechowi Trąmpczyńskiemu i zaginionego podczas II wojny światowej).

Na rewersie monety umieszczono wizerunek orła zaczerpnięty z medalu autorstwa Feliksa Łopieńskiego, upamiętniającego pierwszą rocznicę uchwalenia Konstytucji, tło zaś stanowi fragment karty tytułowej ustawy zasadniczej.

17 marca 1921 r., kilka minut przed godziną 17, Marszałek Sejmu Wojciech Trąmpczyński wypowiedział znamienne słowa: „Proszę tych Posłów, którzy są za ustawą konstytucyjną, tak jak została uchwalona w trzecim czytaniu, ażeby powstali”. Następnie, bez przeliczania głosów, ogłosił: „Ogromna większość jest za ustawą. Ustawa w trzecim czytaniu została przyjęta”. Na sali rozległy się brawa. Tym sposobem przyjęto pierwszą nowoczesną ustawę zasadniczą – dokument determinujący funkcjonowanie odrodzonej Rzeczypospolitej.

Uchwalenie Konstytucji stanowiło efekt kilkuletnich działań, dyskusji eksperckich i debat parlamentarnych. Prace te zainicjował już rząd premiera Jędrzeja Moraczewskiego w 1918 r. W styczniu 1919 r. utworzono Biuro Konstytucyjne przy Prezesie Rady Ministrów oraz powołano tzw. Ankietę dla oceny projektów konstytucji. Do komisji tej weszli nie tylko politycy, lecz także specjaliści z zakresu prawa konstytucyjnego.

Od 19 lutego do 12 marca 1919 r. „Ankieta” zebrała się na 17 posiedzeniach. W Sejmie Ustawodawczym równolegle działała Komisja Konstytucyjna, której przewodniczyli kolejno: Władysław Seyda, Maciej Rataj i Edward Dubanowicz. Odbyła ona 106 posiedzeń. Od 8 lipca 1920 r. do 17 marca 1921 r. na posiedzeniach plenarnych Sejmu omawiano filary ustrojowe Rzeczypospolitej, np. kwestię liczby izb parlamentarnych.

Przyjęcie Konstytucji stanowiło nie tylko wynik kompromisu stronnictw sejmowych, lecz także potwierdzało szacunek względem ideałów demokracji reprezentacyjnej, rządów prawa i wolności jednostki. Ustawa zasadnicza wprowadzała egalitarny ustrój republiki o parlamentarno-gabinetowym systemie rządów; władzę zwierzchnią przyznawała narodowi, który sprawował ją za pośrednictwem organów odpowiadających monteskiuszowskiej koncepcji trójpodziału władzy

Błażej Popławski (źródło: nbp.pl)