420. rocznica urodzin Hetmana Stefana Czarnieckiego

Na rewersie złotej monety został umieszczony wizerunek hetmana Stefana Czarnieckiego, poniżej fragment panoplium − motywu dekoracyjnego, będącego kompozycją elementów uzbrojenia, sztandarów i proporców. Na awersie pokazano fragment panoplium oraz buławę hetmana Stefana Czarnieckiego.

Na rewersie srebrnej monety znajduje się wizerunek hetmana Stefana Czarnieckiego, w tle znak hetmański. Na awersie umieszczono fragment labrów (roślinnych ornamentów) tarczy herbowej Łodzia – herbu rodu hetmana Stefana Czarnieckiego.

Stefan Czarniecki herbu Łodzia urodził się najprawdopodobniej w rodzinnym majątku Czarnca w powiecie chęcińskim w 1599 r. Dokładnej daty urodzin nie znamy. Nie ma w tym nic dziwnego − przyszły hetman polny koronny, pogromca Moskali i Szwedów wywodził się bowiem ze średniej szlachty, na tyle mało znaczącej, że narodziny kolejnych dzieci umykały uwadze współczesnych. Na wejście na karty historii trzeba było zapracować samemu.

Stefan Czarniecki wcześnie wybrał karierę żołnierską i już od 1626 r. walczył ze Szwedami, Rosjanami i Kozakami. Jego talent wojskowy został dostrzeżony − w 1651 r. dowodził już pułkiem hetmańskim, a rok później awansował na oboźnego koronnego. W następnych latach powierzano mu dowództwo samodzielnych dywizji wojska, wysyłanych na Ukrainę przeciw Kozakom. Prawdziwą sławę zdobył jednak w czasie potopu szwedzkiego. Jako jedyny z wyższych rangą dowódców koronnych dochował wierności Janowi Kazimierzowi, dla którego dzielnie bronił Krakowa jesienią 1655 r. Po powrocie króla do kraju został mianowany dowódcą armii w randze regimentarza. Skutecznie prowadził wojnę szarpaną ze Szwedami, a w 1657 r. rozgromił armię Jerzego Rakoczego, księcia Siedmiogrodu sprzymierzonego ze Szwedami. Rok później wysłano go jako dowódcę wojsk posiłkowych koalicji antyszwedzkiej do Danii, gdzie odniósł nowe zwycięstwa. Powróciwszy do Polski, pokierował kampanią na Litwie przeciw Rosjanom, zadał im klęskę pod Połonką i zepchnął na wschodnie rubieże państwa (1660). Rok później rozgromił ich znów pod Kuszlikami.

W dobie konfederacji wojskowych (1661−1663) pozostał wierny królowi, popierając planowane przez niego reformy elekcji i zwalczając promoskiewskich Kozaków. Wnagrodę za zasługi otrzyma u schyłku życia awans na hetmana polnego koronnego (1665). Był też senatorem jako kasztelan kijowski (1655), a następnie wojewoda ruski (1657) i kijowski (1664). Dla późniejszych pokoleń stał się symbolem żołnierza i patrioty, którego imię uwieczniono w Mazurku Dąbrowskiego.

Dariusz Milewski (źródło: nbp.pl)