Jan Kazimierz Waza

Osiemnasta moneta serii Skarby Stanisława Augusta przedstawia Jana Kazimierza z dynastii Wazów, syna króla Polski i Szwecji Zygmunta III i Konstancji Habsburżanki, przyrodniego brata Władysława IV. Obrany królem Polski w listopadzie 1648 r., koronowany był w Krakowie w styczniu 1649 r. Mianowany kardynałem w 1646 r., przed elekcją złożył tę godność. W 1660 r. zrzekł się pretensji do korony szwedzkiej, zachowując tylko tytulaturę. Po burzliwym panowaniu abdykował w 1668 r. i udał się do Francji. Pozostawił po sobie złą pamięć, której nie złagodziło uznanie jego talentów wojskowych.

Na rewersie monety widnieje przeniesione z medalu popiersie króla (według obrazu pędzla Marcella Bacciarellego) profilem w lewo, w długiej peruce, z wąsami i nikłą brodą, w zbroi rajtarskiej, w żabocie przewiązanym wstążeczką i w halsztuku, z płaszczem gronostajowym, z Orderem Złotego Runa.

Na awersie monety czytamy tekst z rewersu medalu (w tłumaczeniu): Drugi syn Zygmunta III z Konstancji Austriaczki, przez 20 lat walcząc dzielnie ze zmiennym szczęściem, po wojnach z Kozakami, Tatarami, Szwedami, Moskwą, Węgrami i – o zgrozo – z Polakami, zniechęcony nieszczęściami złożył koronę królewską. Umarł bezdzietny w Nevers we Francji roku pańskiego 1672, mając lat 61, dnia 16 grudnia.

Jan Kazimierz Waza urodził się w 1609 r. w Krakowie. Od młodości wdrożony do sztuki wojennej, jako król zmagał się z powstaniem Chmielnickiego, potem z Rosją i mimo świetnego zwycięstwa pod Beresteczkiem (1651) utracił na jej rzecz Ukrainę Naddnieprzańską (1654). Najazd szwedzki w 1655 r. i sprzymierzenie części szlachty koronnej ze Szwedami spowodowały ogromne wyniszczenie kraju. Liczne bitwy dowodzone przez króla, a szczególnie obrona Jasnej Góry, dodały ducha Polakom, a wojna zakończyła się podpisaniem pokoju w Oliwie (1660). Wtedy też traktatami welawsko-bydgoskimi Prusy Książęce uzyskały suwerenność. Następne lata przyniosły kolejne walki z Rosją i przegraną wojnę domową z hetmanem Lubomirskim. Nie doszły do skutku próby reform państwowych. Wobec tylu przeciwności losu, po śmierci żony Ludwiki Marii Gonzagi i dwojga dzieci zmarłych w niemowlęctwie Jan Kazimierz w 1668 r. złożył koronę i wyjechał do Francji, gdzie został opatem w klasztorze benedyktyńskim Saint-Germain-des-Prés. Zmarł w 1672 r. i został pochowany w katedrze wawelskiej. Jego serce złożono w kościele Saint-Germain-des-Prés w Paryżu, w pięknym grobowcu.

Marta Męclewska (źródło: nbp.pl)