Katyń – Palmiry 1940

Na rewersie monety znajduje się podobizna Agnieszki Dowbor-Muśnickiej wraz z cytatem wyrytym przez więźnia w jednej z cel w alei Szucha w Warszawie: „Łatwo jest mówić o Polsce. Trudniej dla niej pracować. Jeszcze trudniej umrzeć. Anajtrudniej cierpieć”. Napis ten umieszczono również na cmentarzu w Palmirach.

Na awersie monety znajduje się podobizna Janiny Lewandowskiej i fragment Bogurodzicy, której tekst został umieszczony na podziemnym dzwonie na cmentarzu w Katyniu.

Janina Lewandowska i Agnieszka Dowbor- -Muśnicka urodziły się w patriotycznej rodzinie, w której umiłowanie Ojczyzny było podstawowym wyznacznikiem wychowania. Ich ojciec gen. Józef Dowbor-Muśnicki był twórcą i organizatorem I Korpusu Polskiego powstałego w 1917 roku na terenie Rosji, a później dowódcą zwycięskiego powstania wielkopolskiego toczonego na przełomie 1918 i 1919 roku. W wojnie z bolszewicką Rosją brał udział w walkach o Lwów. Po zakończeniu działań wojennych generał zajął się prowadzeniem zakupionego jeszcze w 1919 roku majątku w Lusowie w Wielkopolsce.

Starsza córka, Janina przyszła na świat 22 kwietnia 1908 roku w Charkowie, ale jej młodość i dorosłe życie związane były z Lusowem i Poznaniem. Jako nastolatka lubiła sport – jeździła konno, uprawiała narciarstwo. Ukończyła Gimnazjum im. Generałowej Zamoyskiej i rozpoczęła studia w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Poznaniu w klasie fortepianu. Uczyła się również śpiewu

Początkowo zamierzała związać życie zawodowe z karierą artystyczną śpiewaczki. Jej pasją stało się jednak szybownictwo i skoki spadochronowe. Była członkiem Aeroklubu Poznańskiego. Ukończyła kurs pilotażu na poznańskim lotnisku Ławica

Na jednym z pokazów szybowcowych poznała swojego męża Mieczysława Lewandowskiego, instruktora pilotażu. Ich ślub odbył się w czerwcu 1939 roku. Zaraz po wybuchu wojny Janina wraz z częścią personelu bazy lotniczej z Poznania została skierowana na wschód. Tam zastał ich 17 września. Janina wraz z kapitanem Józefem Sidorem trafiła do sowieckiej niewoli. Najpierw przebywała w obozie w Ostaszkowie, a następnie w Kozielsku. Zginęła w Katyniu w dniu swoich 32 urodzin, 22 kwietnia 1940 roku.

Druga z córek generała Dowbora-Muśnickiego, Agnieszka urodziła się 7 września 1919 roku w Lusowie, już w wolnej Polsce. Niestety, blisko rok po jej narodzinach, 10 sierpnia 1920 roku zmarła matka, żona generała Agnieszka z Korsuńskich.

Agnieszka początkowo uczyła się w domu, a później, śladem starszej siostry ukończyła poznańskie Gimnazjum im. Generałowej Zamoyskiej. Od dzieciństwa lubiła zajmować się ogrodem i doglądać spraw gospodarskich w rodzinnym majątku, dlatego wybrała studia w Państwowej Szkole Ogrodnictwa w Poznaniu

Wybuch wojny przerwał naukę. Zagrożona aresztowaniem ze względu na zasługi ojca w walce o polskość Wielkopolski jesienią 1939 roku zdecydowała się wyjechać do Warszawy.

Jej losy w okupowanej przez Niemców stolicy są słabo udokumentowane. Wiemy, że została członkiem podziemnej Organizacji Wojskowej „Wilki”, w której działał m.in. słynny sportowiec Janusz Kusociński. Wiosną 1940 roku Agnieszka została aresztowana i uwięziona na Pawiaku. Zginęła w Palmirach 21 czerwca 1940 roku, dwa miesiące po śmierci Janiny.

Janina Lewandowska i Agnieszka Dowbor- -Muśnicka symbolizują wszystkie ofiary zbrodni w Katyniu i Palmirach dokonanych 80 lat temu.

Bartłomiej Grudnik (źródło: nbp.pl)