Stanisław Głąbiński

Na awersie monety przedstawiono fragment przemówienia Stanisława Głąbińskiego pt. Program społeczno-gospodarczy Związku Ludowo-Narodowego. Na rewersie monety znajduje się wizerunek Stanisława Głąbińskiego oraz zarys wizerunku orła ustalonego dla godła Rzeczypospolitej Polskiej z lat 1919–1927. Poniżej orła znajdują się daty urodzin i śmierci Stanisława Głąbińskiego.

Stanisław Głąbiński (1862–1941) w swojej działalności publicznej łączył role ekonomisty, polityka, prawnika oraz publicysty. Kształcił się i został profesorem prawa na Uniwersytecie Lwowskim, piastował także stanowisko rektora tej uczelni. W czasach zaborów przez wiele lat posłował do parlamentu austriackiego oraz galicyjskiego Sejmu Krajowego, a przez krótki okres kierował ministerstwem kolei w rządzie austriackim. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości sprawował mandat poselski w latach 1919–1927, po czym przez kolejne siedem lat zasiadał w ławach senatorskich. W drugim rządzie Wincentego Witosa objął funkcje wicepremiera oraz ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego, które pełnił przez kilka miesięcy roku 1923.

Głąbiński należał do współzałożycieli Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego i pozostał jednym z liderów obozu narodowo-demokratycznego przez cały okres międzywojnia. Po wybuchu II wojny światowej został aresztowany przez sowieckie NKWD w pobliżu granicy z Rumunią. Zmarł w więzieniu etapowym w Charkowie.

Jako myśliciel Głąbiński czerpał inspiracje z dorobku swojego nauczyciela Leona Bilińskiego oraz niemieckiej szkoły historycznej – bliskie mu były w szczególności idee Gustava von Schmollera.

Ekonomię, nazywaną przez niego ekonomiką, postrzegał jako ściśle sprzęgniętą z polityką i socjologią dziedzinę, w której pewne utarte prawa i fakty traktowane są pragmatycznie i zdroworozsądkowo. Swoją ekonomikę określał początkowo mianem „społeczna”, by w późniejszym czasie preferować termin „narodowa”. Uczony odrzucał nadmierne teoretyzowanie, indywidualizm metodologiczny i subiektywizm. W ujęciu autora Nauki skarbowości ekonomika stanowi studium wiedzy o rzeczywistym społeczeństwie, tworzącym spójną całość. Błędem zatem jest rozdzielanie jej reguł i zasad na czynniki pierwsze i elementy składowe.

Fundamentu ładu społecznego upatrywał Głąbiński w istnieniu własności prywatnej, rezerwując wszakże dla instytucji państwowych wiele działań mających na celu troskę o dobro publiczne. Klucz stanowi bowiem „gospodarstwo narodu” tworzącego żywą wspólnotę, której jednostki przemijają i odradzają się w cyklu pokoleń. Dalekosiężny cel polityki gospodarczej urzeczywistnia się zaś dzięki ustawicznemu rozwojowi podtrzymującemu równowagę społeczną i porządek polityczny.

Najważniejszym dziełem Głąbińskiego była dwutomowa Ekonomika narodowa. Wśród innych istotniejszych prac warto wymienić Naukę skarbowości oraz Historię ekonomiki.

Grzegorz Jeż (źródło: nbp.pl)